Rozwój gospodarczy oraz ułatwienia współpracy międzynarodowej powodują, że firmy transportowe współdziałają z firmami z całego świata. Tak szeroki zakres działalności powoduje jednak problemy w sytuacji sporów, a dokładniej generuje problemy związane z możliwością bycia pozwanym przed różnymi sądami w kraju, a nawet na świecie. W tej kwestii warto podzielić niniejszy artykuł na sytuacje odnoszące się do transportu krajowego, a także do transportu międzynarodowego.
Podstawowa zasada właściwości sądu – zezwala na wytoczenie powództwa przed sąd pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania. Niestety bardzo często zdarza się, że kontrahent, z którym firma transportowa ma kłopoty, ma swoją siedzibę w miejscu znacznie oddalonym. W takim przypadku, pod pewnymi warunkami, można skorzystać z treści art. 34 kpc, zgodnie z którym powództwo o zawarcie umowy, ustalenie jej treści, o zmianę umowy oraz o ustalenie istnienia umowy, o jej wykonanie, rozwiązanie lub unieważnienie, a także o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy można wytoczyć przed sąd miejsca jej wykonania. Jest to jeden z powodów dla których warto, aby na etapie zawierania umowy wskazać miejsce wykonania umowy. Ponadto, strony mogą umówić się na piśmie o poddanie sporu sądowi pierwszej instancji, który według ustawy nie jest miejscowo właściwy. Sąd ten będzie wówczas wyłącznie właściwy, jeżeli strony nie postanowiły inaczej lub jeżeli powód nie złożył pozwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym – art. 46 kpc.
Z tego powodu bardzo istotne jest, aby w zawieranych umowach zastrzegać właściwość wybranego przez siebie sądu (głównie ze względu na bliską odległość od własnej siedziby) na podstawie art. 46 kpc. Tak wybrany sąd będzie wówczas wyłącznie właściwy, nawet w sytuacji, gdyby wobec sporu wynikającego z danej umowy, pozew został wystosowany przez inny sąd.
W przypadku transportów międzynarodowych sprawa jest bardziej złożona. W tej kwestii najwięcej przepisów reguluje tzw. Konwencja CMR, na temat której można znaleźć informacje we wcześniejszym wpisie na blogu. Odnosząc to jednak do niniejszego wpisu art. 31 Konwencji CMR stanowi że:
„We wszystkich sporach, które wynikają z przewozów podlegających niniejszej Konwencji, powód może wnosić sprawę do sądów umawiających się krajów, określonych przez strony w drodze wspólnego porozumienia, a ponadto do sądów kraju, na którego obszarze:
Najwięcej problemów przysparza punkt B, który reguluje kwestię jurysdykcji krajowej sądów, ale nie decyduje o tym, które prawo (którego Państwa) ma być stosowane. Innymi słowy, art. 31 Konwencji CMR odpowiada na pytanie, dotyczące tego, które sądy (którego państwa) są właściwe dla rozstrzygnięcia sporu. Powód może wybrać pomiędzy sądami kraju, w którym znajduje się siedziba pozwanego, albo kraju, w którym znajdowało się miejsce załadunku lub rozładunku towarów. W niektórych przypadkach wybór może dotyczyć nawet kilku krajów! Istotne jest, że ewentualne zastrzeżenia umowne o wyborze sądu położonego w innym kraju będą nieskuteczne, a to z powodu rygorystycznej regulacji art. 41 Konwencji CMR, która stanowi, że nieważna i pozbawiona mocy jest każda klauzula, która pośrednio lub bezpośrednio naruszałaby postanowienia niniejszej Konwencji.
Konwencja CMR reguluje zatem, sądy którego państwa będą właściwe do rozpatrzenia sprawy. Natomiast wybór sądu w konkretnym mieście zależy od przepisów krajowych. Jeśli zatem transport międzynarodowy będzie wykonywany z lub do Polski, to klauzula wyboru sądu w konkretnym mieście będzie wiążąca pomiędzy stronami umowy, ponieważ stanowi jedynie uszczegółowienie zasady jurysdykcji sądu, zgodnie z generalną regułą Konwencji CMR.
Warto przy tym pamiętać, że, wyroki wydane za granicą, w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, mają taką samą moc wiążącą jak wyroki krajowe. Wynika to wprost z przepisów rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych, które zawiera zasady wykonywania orzeczeń w innym państwie członkowskim. Rozporządzenie to obowiązuje od dłuższego czasu i upraszcza procedurę ubiegania się o stwierdzenie wykonalności orzeczenia zagranicznego. Dlatego też wyroki wydane przez polskie sądy mogą być egzekwowane za granicą, jak i na odwrót. Innymi słowy, za niewykonanie zobowiązania wynikłego z wyroku sądu zagranicznego, egzekucję może prowadzić polski komornik.
Właściwość sądu jest jednym z najważniejszych obszarów, o których należy pamiętać w przypadku prowadzenia własnego biznesu – szczególnie w kontekście działalności międzynarodowej. Pamiętajmy jednak, że w przypadku prawa międzynarodowego o właściwości nie zawsze decydować będzie Konwencja CMR – warto choćby przypomnieć treść art. 5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (tzw. Rzym I): „W zakresie, w jakim nie dokonano wyboru prawa właściwego dla umowy przewozu towarów zgodnie z art. 3, prawem właściwym dla takiej umowy jest prawo państwa, w którym przewoźnik ma miejsce zwykłego pobytu, pod warunkiem że w tym samym państwie znajduje się miejsce przyjęcia towaru do przewozu lub miejsce dostawy, lub miejsce zwykłego pobytu nadawcy. Jeżeli warunki te nie są spełnione, stosuje się prawo państwa, w którym znajduje się uzgodnione przez strony miejsce dostawy”. Jest to zatem regulacja wyznaczająca prawo, którego państwa (niezależnie od miejscowości, w której spór będzie prowadzony) będzie miało zastosowanie.
Ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu. Aplikację adwokacką odbywał w Okręgowej Radzie Adwokackiej w Poznaniu, od 2011 r. wpisany na listę adwokatów ORA Poznań. Specjalizuje się w prawie gospodarczym oraz administracyjnym. Posiada kilkunastoletnią praktykę w zakresie obsługi prawnej podmiotów gospodarczych.
Autor artykułu