Przedsiębiorcy zwykle posiadają wielu różnych kontrahentów – którzy są zarówno nabywcami towarów lub usług, jak i podmiotami, w stosunku do których samemu jest się zobowiązanym z tytułu dostawy towarów lub usług, bądź też z tytułu np. zobowiązań wynikających z różnego rodzaju umów. Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z ryzykiem, iż działalność gospodarcza nie będzie przynosiła zysku lub też powstaną problemy finansowe, których następstwem nierzadko jest stan niewypłacalności lub upadłości.
W przypadku wystąpienia stanu niewypłacalności, gdy przedsiębiorca nie jest w stanie spłacać wszystkich swoich bieżących lub zaległych zobowiązań, nadal może mieć możliwość częściowego zaspokajania wierzycieli. W takiej sytuacji najczęściej dokonuje się spłaty tych zobowiązań, których niezaspokojenie mogłoby być dotkliwe dla przedsiębiorcy, np. spłaty kredytu na rzecz banku zabezpieczonego rzeczowo na majątku przedsiębiorcy.
To zależy. Jeżeli takie działanie powoduje szkodę wobec innych wierzycieli, to może wypełniać znamiona czynu zabronionego w postaci przestępstwa faworyzowania – art. 302 § 1 kodeksu karnego: „Kto, w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, nie mogąc zaspokoić wszystkich wierzycieli, spłaca lub zabezpiecza tylko niektórych, czym działa na szkodę pozostałych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”. W związku z penalizowaniem wybiórczego zaspokojenia lub zabezpieczenia wierzycieli w stanie grożącej niewypłacalności, tym bardziej zabronione jest częściowe spłacenie lub zabezpieczenie wierzycieli w stanie już istniejącej niewypłacalności. Niewypłacalność ocenie się z uwzględnieniem art. 11 ustawy Prawo upadłościowe (art. 11. Ust. 1 p.u.: 1. Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych).
Przepis jednak wymaga, aby spłata lub zabezpieczenie niektórych wierzycieli powodowało szkodę dla pozostałych. W sytuacji np. spłaty końcowych rat leasingu, gdy przedmiot leasingu ma następnie przejść na własność przedsiębiorcy, a więc zwiększyć stan jego aktywów, spłata rat nie będzie działaniem na szkodę pozostałych wierzycieli, a wręcz będzie dla nich działaniem korzystnym. Podobnie w przypadku, gdy przedsiębiorca np. w toku postępowania egzekucyjnego częściowo spłacił wierzyciela egzekwującego, ale doprowadziło to do zwolnienia ruchomości spod zajęcia i możliwości rozporządzania nimi, co w sensie ekonomicznym mogło poprawić sytuację wierzycielii.
Jeżeli istnieją szanse na przezwyciężenie trudnej sytuacji finansowej, warto rozważyć zainicjowanie postępowania restrukturyzacyjnego z udziałem wierzycieli. Zastosowanie odpowiedniego rodzaju postępowania restrukturyzacyjnego może uchronić przez egzekucją ze strony wierzycieli, a w przypadku przyjęcia układu doprowadzi do restrukturyzacji zadłużenia. Warto także dodać, że w przypadku wystąpienia stanu niewypłacalności przedsiębiorca powinien wystąpić z wnioskiem o ogłoszenie upadłości – nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości.
Reasumując, znajdując się w sytuacji, gdy zdolność do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych jest zagrożona lub już została utracona, należy mieć na uwadze, iż spłacenie niektórych kontrahentów może rodzić odpowiedzialność karną. Należy przy tym pamiętać, że nie każda spłata poszczególnych wierzycieli będzie stanowiła przedmiot czynu penalizowanego – w tej sytuacji, aby zwolnić się od odpowiedzialności, należy wykazać, iż spłata lub zabezpieczenie niektórych wierzycieli nie wyrządziło szkody pozostałym.
Ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu. Aplikację adwokacką odbywał w Okręgowej Radzie Adwokackiej w Poznaniu, od 2011 r. wpisany na listę adwokatów ORA Poznań. Specjalizuje się w prawie gospodarczym oraz administracyjnym. Posiada kilkunastoletnią praktykę w zakresie obsługi prawnej podmiotów gospodarczych.
Autor artykułu