Usługi transportu są jednym z ciekawszych przykładów funkcjonowania szeroko pojętego prawa międzynarodowego. Szczególnie w odniesieniu do prawa międzynarodowego prywatnego, którego celem jest wskazywanie systemu prawnego (odpowiedniego państwa) właściwego dla dokonania oceny prawnej konkretnej sytuacji. W usługach transportu międzynarodowego takich zdarzeń jest bardzo wiele – począwszy od regulacji, przez świadczenie usług pomiędzy zagranicznymi partnerami, a na sytuacjach spornych kończąc. Wobec tego podjęto i wdrożono szereg regulacji prawnych, których zadaniem jest normowanie zasad funkcjonowania branży. Jedną z nich jest tzw. Konwencja CMR i to jej dzisiaj się nieco przyjrzymy.
Konwencja CMR została podpisana w 1956 roku w Genewie i stanowi jedną z kilku regulacji prawnych, dotyczących transportu międzynarodowego. Jej głównym założeniem jest ochrona spedytorów oraz klientów przed nieuczciwymi praktykami. Nazwa Konwencji pochodzi od terminu, który w języku francuskim oznacza “konwencję o umowie międzynarodowego drogowego transportu towarów”. CMR obejmuje tylko zlecenia, w których miejsce docelowe lub miejsce nadania znajduje się w dwóch oddzielnych krajach, przy czym jeden z nich jest objęty konwencją CMR.
Umowa CMR ma ogromne znaczenie dla bezpieczeństwa przewozu i terminowości. Warto wiedzieć, że w transporcie dochodzi do przewozu bardzo kosztownych towarów – w wielu przypadkach ich cena może wynosić nawet setki tysięcy złotych, dlatego niezbędne są odpowiednie regulacje, które pozwolą zapewnić właściwą ochronę stronom kontraktu w przypadku wystąpienia szkody. Głównym elementem składowym konwencji jest list przewozowy CMR, w którym muszą znajdować się wszelkie wymagane w niej dane przewoźnika, odbiorcy oraz zawartości ładunku. Charakterystyczną cechą listu jest sposób sporządzania, co reguluje umowa CMR. Zawsze występuje w trzech egzemplarzach, a wszystkie muszą być jednobrzmiące i identyczne w treści. Co ciekawe, wszystkie mają identyczną moc prawną, zatem żaden z egzemplarzy nie jest mniej znaczący niż pozostałe. Jeden otrzymuje nadawca, drugi odbiorca, trzeci zaś pozostaje u przewoźnika. W praktyce więc formalna strona konwencji CMR prezentuje się dość prosto.
W liście znaleźć można podstawowe i szczegółowe dane przewoźnika, a także parametry ładunku czy wszelkie informacje mające wpływ na realizację zlecenia. W liście muszą znaleźć się także: jednostkowa cena ładunku, waga brutto, jak i instrukcje ułatwiające dokonanie sprawnej kontroli celnej. List przewozowy w transporcie CMR ma zabezpieczyć interes obu stron, dlatego powinien być wypełniony szczegółowo i zgodnie z prawdą. Co ważne, list przewozowy CMR można modyfikować poprzez dodawanie kolejnych danych ważnych dla umowy (nie można z kolei nic odejmować).
Konwencja CMR obejmuje wyłącznie transport międzynarodowy. Co więcej, Konwencję CMR zastosować można tylko wtedy, kiedy przewóz ma charakter biznesowy i jest realizowany odpłatnie za porozumieniem stron. Warto przy tym wspomnieć, iż CMR w transporcie tyczy się przewozu drogowego, nie zaś kolejowego czy morskiego.Dla potencjalnych zleceniodawców istotny jest także fakt, iż CMR w transporcie nie obejmuje zleceń realizowanych jako spedytor, czyli organizowania przewozu. Warto jednak wiedzieć, że taka umowa powinna być sporządzona bardzo szczegółowo i w pełni zgodnie z prawdą, gdyż między umową przewozu, a umową spedycji jest dość rozmyta granica. Jak widać konwencja CMR ma zastosowanie w bardzo konkretnych przypadkach.
List przewozowy jest jednym z charakterystycznych elementów Konwencji CMR, choć co ciekawe nie ma bezwzględnego nakazu wystawienia tego dokumentu. Niemniej traktuje się go jako przesłankę do zawarcia umowy przewozu. W świetle przepisów dokument pełni m.in. rolę dowodową w zakresie umowy, jej warunków, przyjęcia towaru, czy też stanu przejmowanych produktów. Poza tym stanowi formę kompleksowej informacji przewozowej dla wszystkich zainteresowanych stron. Konwencje transportowe nie narzucają konkretnej formy listu przewozowego, ale w branży od wielu lat stosuje się dość uniwersalne wzorce. Mowa o schematach dokumentów akceptowanych przez wiele krajów nie tylko Unii Europejskiej.
Odpowiedzialność za towar rozkłada się na dwa podmioty, a mianowicie nadawcę i przewoźnika. Z jednej strony mamy firmę nadającą zamówienie, która odpowiada za szkody wynikające z nieprawidłowości w zakresie uzupełnienia CMR. To właśnie nadawca w razie spornych sytuacji pokrywa koszty w uszczerbku produktów, nieznanych wcześniej odbiorcy. Dobry przykład stanowi ukruszenie opakowań lub konkretnych materiałów. Swoich obowiązków musi przestrzegać także przewoźnik. Zniszczenie towaru w czasie transportu lub – co gorsza – zaginięcie zamówienia, obciąża konto firmy transportującej. Konwencje CMR dość dokładnie definiują postępowanie w wyszczególnionych sytuacjach, dając odbiorcy konkretne narzędzia do dochodzenia swoich praw lub roszczeń.
To, co obejmuje swoim zakresem konwencja CMR, stanowi istotę branży transportowej, logistycznej oraz spedycyjnej. Dokument dotyka kluczowych zagadnień i przysparza w niektórych obszarach dodatkowej pracy, ale zdecydowanie warto przestrzegać jego ustaleń. Przepisy pozwoliły usystematyzować międzynarodowy rynek transportowy. Wprowadziły uniwersalne procedury. Obecnie w wielu krajach wyglądają one dość podobnie. Jednocześnie umowa CMR stanowi pewnego rodzaju poświadczenie “dobrych intencji”. Dzięki niej transakcje pomiędzy partnerami z różnych krajów stały się prostsze, ponieważ prawa każdej strony są dobrze znane. Poza tym łatwiej egzekwować swoje roszczenia w razie wystąpienia problemów. Co ważne konwencje transportowe cechują się obligatoryjnym charakterem. Nie wystarczy, że jedna ze stron transakcji stwierdzi, że CMR nie będzie jej obowiązywać. Takie rozwiązanie sprawia, że cały proces transportu międzynarodowego jest lepiej chroniony i znacznie łatwiejszy przy rozstrzyganiu wszelkich ewentualnych sporów.
Ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu. Aplikację adwokacką odbywał w Okręgowej Radzie Adwokackiej w Poznaniu, od 2011 r. wpisany na listę adwokatów ORA Poznań. Specjalizuje się w prawie gospodarczym oraz administracyjnym. Posiada kilkunastoletnią praktykę w zakresie obsługi prawnej podmiotów gospodarczych.
Autor artykułu